Project 13 Provinciën
Om het maritieme verleden van Nederland boven water te halen, heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een project opgestart voor vrijwilligers en studenten om regionaal onderzoek te doen. Binnen het project ’13 Provinciën’ kunnen projectvoorstellen voor regionaal archeologisch onderzoek worden ingediend. De onderzoeksvoorstellen brengen de verscheidenheid en verhalen van de 12 provincies van Nederland + de Noordzee in kaart.
Hieronder ziet u twee projecten, uitgevoerd door Mergor in Mosam, die dankzij financiering van het RCE mede mogelijk is gemaakt.
Romeinse maasbrug te Maastricht 2020
In de Maas bij Maastricht liggen de resten van Romeinse brugpijlers uit ten minste drie perioden. De resten worden al sinds de twintiger jaren verstoord door baggerwerkzaamheden. Na vele kleinere verkennings- en bergingsacties en archeologische onderzoeken, werd het gebied in twee campagnes van A.Vos in 1999 en 2000 systematischer archeologisch onderzocht. Hierbij werden zes gebieden in kaart gebracht.
In 2012 hervatte de stichting Mergor in Mosam het onderzoek door middel van verkenningen van twee meer westelijk gelegen ondieptes. Dit leverde de ontdekking van bewerkte natuursteen blokken en houten structuren op, gelijk die bij het archeologisch onderzoek in 1999 en 2000 waren onderzocht. In 2017 werden nog meer houten structuren ontdekt, maar konden door de zeer slechte zicht omstandigheden, niet worden onderzocht.
In 2020 werd in het kader van een stimuleringsproject van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Project Dertien Provinciën, een project opgestart voor het in kaart brengen van de ontdekte structuren en het vastleggen van hun conservering. Het noordelijke gebied met de pijlerresten blijkt veel groter dan eerder waargenomen. Het zuidelijke gebied heeft eindelijk naast bewerkte natuursteen blokken, nu ook houtstructuren prijsgegeven. Positie en oriëntatie zijn in overeenstemming met de bevindingen van A. Vos. De conservering van de houtstructuren is matig. Paalkoppen en balkuiteinden zijn sterk afgerond en balken vertonen diepe en brede slijtgeulen.
In 2021 zijn er na het extreem hoge water in juli, een aantal verkenningsduiken gemaakt om te kijken hoe de brugresten erbij lagen. Alle meetpunten en gidslijnen waren verdwenen of verplaatst. Deze gidslijnen zijn inmiddels weer door de duikers hersteld.
Dit rapport beschrijft de resultaten van de veldacties.
Rapport brugresten Maastricht 2020 deel I
Rapport brugresten Maastricht 2020 deel II
Klik voor het complete verhaal van de brug te maastricht.
De peilschaal van Gennep 2021
Op 29 december 2016 had het tankschip Maria Valentine een aanvaring met de stuw in de Maas bij Grave. Hierdoor daalde het waterpeil in het stuw-vak tot het zuidelijker gelegen Sambeek, waardoor een unieke blik op een deel van de bodem gegund werd.
Door deze extreem lage waterhoogte in de Maas bij Gennep, werden op het oevertalud de massieve resten van een oude hardstenen peilschaal aangetroffen.
Meting van de schaalverdeling leidde tot de conclusie dat het een liggende of “luie” peilschaal betrof. Deze peilschalen zijn zeer zeldzaam in Nederland en het exemplaar in Gennep moest goed gedocumenteerd worden.
In het kader van het Dertien Provinciën Project van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, worden de Gennepse resten onderzocht en wordt een inventarisatie van soortgelijke peilschalen in Nederland gemaakt.
Na een intensieve zoektocht bij Rijkswaterstaat en alle Waterschappen werden acht andere voorbeelden gevonden, bezocht, gemeten en beschreven.
Dit rapport (Deel I) beschrijft deze peilschalen met betrekking tot hun verdeling over Nederland, het gebruikte materiaal, hun vormen en veronderstelde dateringen.
De peilschalen werden uitsluitend langs de hoofdstromen of voormalige hoofdstromen van Rijn, Maas, Boven Merwede en Afgedamde Maas gevonden. De gebruikte steensoort is vaak Naamse hardsteen. De vormen variëren van massieve dikke brede blokken tot dunne smalle platen. De veronderstelde datering varieert tussen begin en eind van de negentiende eeuw.
Lees hier het uitgebreide rapport (deel II) over deze "luie" peilschaal bij de Oeffeltse veerstoep in Gennep.
Op zoek naar de Romeinse brug in Katwijk2023
In het kader van het 13 Provinciën project 2023 (RCE nautisch) verkenning van de mogelijke oversteek plaats van de Romeinse weg Cuijk-Nijmegen over de Maas bij Katwijk-Mook. Verkend werd vanaf de linkeroever van de fietsbrug (F73) tot de 2e bakenboom stroomopwaarts van de fietsbrug (zie tekening onder).
Doel is uitsluiten dat op het oevertalud mogelijk resten aanwezig zijn die door de stortstenen laag en zinkmatten heen steken. Verkend is globaal tot 25 meter uit de windwaterlijn, daar waar de ongeveer de stortstenen laag (althans zichtbaar) eindigt en de oorspronkelijke zandbodem van de Maas begint. Niets aangetroffen wat duidt op iets Romeins.
Lees hier het volledige verslag, Romeinse brug in de Maas tussen Katwijk en Mook.